Eski Anadolu Türkçesinde Özne Sıfat-Fiilli Yapılar ve Nesne Sıfat-Fiilli Yapılar: Sıfat-Fiil Eklerinin Nöbetleşe Kullanımı Üzerine Kuramsal Yaklaşım

Creative Commons License

Yıldız M., Karabulut F.

TÜRÜK ULUSLARARASI DIL EDEBIYAT HALKBILIMI ARAŞTIRMALARI DERGISI = TÜRÜK INTERNATIONAL LANGUAGE, LITERATURE AND FOLKLORE RESEARCHES JOURNAL, sa.19, ss.128-148, 2019 (Hakemli Dergi)

Özet

Öz

Robert Underhill, Chomsky’nin kuramlarını esas alarak Türkçedeki sıfatfiillere (esasında sıfat-fiilli yapılara) yapısal/söz dizimsel açıdan bakmış ve bu yapıları “Özne Partisipli Yapı” ve “Nesne Partisipli Yapı” olmak üzere iki farklı türde sınıflandırmıştır. Sıfat-fiilli yapılar, Türkçede, derin yapının yükleminin yüzey yapıda -An (ve eş değeri) ve/veya -DIk biçim birimlerinden birini alması ile oluşmaktadır. Yüzey yapıda, sıfat-fiil eki ile genişleyen derin yapının yüklemi, derin yapıdan yükselerek sağına yerleşen nesneyi/tümleci nitelemeye başlamaktadır. Nitelenen bu unsura Chomsky başad (head noun) demiştir. Bu çalışmada, Eski Anadolu Türkçesi döneminde kullanılan sıfat-fiilli yapılar, biçim-söz dizimsel ve anlam bilimsel temelde ele alınmıştır. Özelde ise, Underhill’in başadın derin yapıdaki konumunu ve işlevini temel alarak yaptığı sınıflamanın, Eski Anadolu Türkçesi döneminde her durumda geçerli olup olmadığı tartışılmıştır. Eski Anadolu Türkçesi döneminde sıfat-fiilli yapılar Chomsky’nin Üretken-Dönüşümlü Dil Bilgisi ve Yönetim Bağlama Kuramı temelinde incelenmiş, sıfat-fiil eklerinin nöbetleşe kullanımları -hem özne sıfat-fiilli yapılarda hem de nesne sıfat-fiilli yapılardaki kullanımları- derin yapı-yüzey yapı temelinde analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Türkçe, Eski Anadolu Türkçesi, sıfat-fiilli yapı, derin yapı, yüzey yapı

Abstract

Based on Chomsky's theories, Robert Underhill looked at the Turkish participles (essentially relative clause constructions) from a structural/syntactic point of view and classified these structures into two different types as “Subject Participles” and “Object Participles”. The relative clauses are formed in Turkish by the predicate of the deep structure taking one of the -An (and equivalent) and/or -DIk morphemes in the surface structure. In the surface structure, the predicate of the deep structure expanding with the participial suffixes starts to qualify the object /complement of the deep structure rising from the deep structure and settling to its right side. Chomsky called this element as the head noun. In this study, Relative Clause Constructions used in Old Anatolian Turkish has been discussed on the morpho-syntactic and semantic basis. In particular, it has been discussed whether Underhill's classification was valid in all cases of the Old Anatolian Turkish Period. These type of Constructions has aslo been examined on the basis of Chomsky's Generative-Universal Grammar and Government and Binding Theory.

Keywords: Turkish, Old Anatolian Turkish, relative clause construction, deep structure, surface structure