Akademik Veri Yönetim Sistemi
IV. SARDES PARA KONGRESİ, Manisa, Türkiye, 09 Ekim 2025, ss.44, (Özet Bildiri)
Bu çalışma, örgütsel davranış literatüründe giderek artan ilgi gören sonuç odaklı zihniyet (BottomLine Mentality, BLM) kavramını ele almaktadır. Sonuç odaklı zihniyet, işletmelerde yalnızca finansal çıktılara odaklanılması ve diğer örgütsel değerlerin geri plana itilmesiyle tanımlanan tek boyutlu bir zihniyet biçimidir. Greenbaum ve arkadaşlarının (2012) öncü çalışmasıyla literatüre giren bu kavram, kısa vadeli performans hedeflerini öne çıkarırken etik, sosyal ve insani kaygıları gölgede bırakma riski taşımaktadır. Bu bağlamda sonuç odaklı zihniyet, örgütlerde bir yandan hedef odaklılığı artırabilirken, diğer yandan çalışanların etik dışı davranışlara yönelmesi, bilgi paylaşımını azaltması, sessizlik geliştirmesi ve işten ayrılma niyetlerini yükseltmesi gibi olumsuz sonuçlara yol açabilmektedir. Çalışmanın amacı, 2012–2025 yılları arasında yayımlanan akademik çalışmaların bibliyometrik analizi yoluyla sonuç odaklı zihniyet literatürünün gelişim evrelerini, öne çıkan yazarlarını, kullanılan yöntemleri ve en sık incelenen sonuç değişkenlerini ortaya koymaktır. Bu kapsamda makale ve tezler sistematik olarak incelenmiş; örneklem büyüklükleri, kuramsal çerçeveler, sonuç değişkenleri ve yazar iş birliği ağları analiz edilmiştir. Ayrıca kelime sıklığı ve ağ analizleri ile literatürde öne çıkan temalar kümelenmiştir. Bulgular, literatürün dört dönemde geliştiğini göstermektedir: (i) Kurucu dönem (2012–2016) – kavramsallaştırma ve ölçek geliştirme; (ii) Yükseliş dönemi (2017–2019) – etik dışı davranış, duygular ve lider-üye etkileşimi (LMX); (iii) Kurumsallaşma dönemi (2020–2022) – performans, iş–aile çatışması ve yenilikçilik; (iv) Olgunluk ve çeşitlenme dönemi (2023–2025) – psikolojik güvenlik, yeşil İK, sürdürülebilirlik ve COVID-19 bağlamı. En üretken yazarlar arasında Zhang, Greenbaum ve Babalola öne çıkarken; Mawritz ve Rice farklı kuramsal perspektiflerle literatürün gelişiminde köprü rolü üstlenmiştir. Sonuç değişkenleri bakımından en baskın temaların performans ve etik dışı davranışlar olduğu, bunları psikolojik süreçler (psikolojik güvenlik, sessizlik, duygusal bağlılık) ve liderlik çıktılarının (etik, hizmetkâr, görev odaklı liderlik) izlediği görülmüştür. Son dönemde ise yenilikçilik, iş güvenliği ve sürdürülebilirlik boyutları öne çıkmaya başlamıştır. Bu çalışma, sonuç odaklı zihniyetin yalnızca kısa vadeli kâr ve performansla değil, aynı zamanda etik dışılık, çalışan refahı ve sürdürülebilirlik gibi çok boyutlu örgütsel davranış çıktılarıyla yakından ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır