Köklü bir geçmişe sahip olan, ordu-millet anlayışını asırlardır devam ettiren Türk milletinde askerlik, kutsal bir vazife olarak görülmektedir. Türk kültüründe asırlar boyu süregelen savaş dönemlerinde orduya asker gönderme törenleri kutsal bir vazife olarak kabul edilmiştir. Eski dönemlerde savaşa ordu gönderen Türk milleti günümüzde bu anlayışı erkek çocuklarını askere uğurlama törenlerine yansıtmıştır. Türk insanının hayatında önemli bir yere sahip olan askerlik, halkın duygu, düşünce ve hayallerini çeşitli edebî ürünler ve uygulamalar hâlinde ifade etmesine vesile olmuş, üzerinde yıllarca konuşulan olayların ve uygulamaların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu çalışmada Uşak ilinin Banaz ilçesine bağlı Yenice Köyü’ndeki asker folkloru ele alınmıştır. Çalışma kapsamında görüşme ve gözlem teknikleri kullanılarak 2019 yılı içerisinde farklı tarihlerde derleme yapılmıştır. Derlemeler sonucunda elde edilen verilerden hareketle inceleme ve değerlendirme yapılarak bu çalışma meydana getirilmiştir. Çalışmanın giriş kısmında araştırmanın konusu, alanı ve yöntemi hakkında bilgi verilmiştir. Ardından Türkiye’de asker folkloru üzerine yapılan müstakil çalışmaların (lisansüstü tezler, kitaplar, makale ve bildiriler) ayrı başlıklar altında bir değerlendirmesi yapıldıktan sonra kronolojik bir listesi verilmiştir. Çalışmanın devamında Uşak ilinin Banaz ilçesine bağlı Yenice Köyü’nden derlenen asker folkloruyla ilgili veriler; “askerlik öncesi yapılan uygulamalar, askerlik esnasında yapılan uygulamalar, askerlik sonrası yapılan uygulamalar ve askerlikle ilgili maniler” şeklinde dört başlıkta incelenmiştir. Askerlik öncesi yapılan uygulamalar başlığında; asker muayenesi (yoklama), asker gezmesi, asker daveti, askere hediye verme, asker eğlencesi ve asker kınası, asker duası ve uğurlaması ele alınmıştır. Askerlik esnasında yapılan uygulamalar başlığında; acemi birliğine katılma, yemin töreni, dağıtım ve usta birliğine katılma, haberleşme, izin, terhis konuları incelenmiştir. Askerlik sonrası yapılan uygulamalar başlığında; asker ziyareti, asker mevlidi ve adağı konularının incelemesine yer verilmiştir. Askerlikle ilgili derlenen maniler de içerikleri, şekil özellikleri, yaratım ve aktarım özelliklerine göre incelenmiştir. Ardından derlenen manilerin metinleri verilmiştir. Bu çalışma sonucunda Uşak ilinin Banaz ilçesine bağlı Yenice Köyü’ndeki asker folkloru kapsamında yapılan uygulamaların neler olduğu, zaman içerisinde geçirdiği değişmeler ve güncel durumu ortaya konulmuştur.
The Turkish nation, which has upheld the tradition of being a “military nation” for centuries, regards military service as a sacred duty. Throughout history, sending soldiers to the army during wartime has been considered a sacred duty in Turkish culture. While in earlier times, the Turkish people sent troops to war, today, this understanding has been reflected in the ceremonies held to bid farewell to young men leaving for military service. Military service, which holds an important place in the lives of Turkish people, has led to the expression of emotions, thoughts, and aspirations through various literary products and practices, giving rise to events that have been discussed for a long time and traditions. This study examines military folklore in Yenice Village, located in the Banaz district of Usak province. Within the context of the study, compilation work was carried out on different dates in 2019 using interview and observation techniques. Based on the data obtained from these compilations, analysis and evaluation were conducted, and this study was formed. In the introduction, information is provided about the subject, context, and methodology of the research. Then, an evaluation of independent studies on military folklore in Turkey is made under separate headings, followed by a chronological list given. In the continuation of the study, the data compiled on military folklore from Yenice Village in Banaz district of Usak province are examined under four headings: practices before military service, practices during military service, practices after military service, and manis related to military service. Under the practices before military service heading, military examination, military visit, military invitation, giving gifts to soldiers, military entertainment, military henna, military prayer, and send-off are addressed. Under the practices during military service heading, joining the basic training unit, oath-taking ceremony, distribution and joining the permanent unit, communication, leave, and discharge are examined. Under the practices after military service heading, military visit, mawlid for soldiers, and adak for soldiers are analyzed. The manis related to military service are examined based on their content, structural characteristics, creation, and transmission features. The texts of the compiled manis are then provided. As a result of this study, the practices carried out within the context of military folklore in Yenice Village in Banaz district of Usak province, the changes they have undergone over time, and their current state have been talked over.
