Akademik Veri Yönetim Sistemi
Rusuh Uşak Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, cilt.5, sa.1, ss.42-64, 2025 (Hakemli Dergi)
Müslümanların kendi aralarında yaptığı ilk savaş olan Cemel Savaşı (36/656), dördüncü râşid halîfe Hz. Ali tarafı ile Hz. Âişe, Talha b. Ubeydullah ve Zübeyr b. Avvâm’ın öncülük ettiği Cemel Ashâbı arasında yaşanmıştır. Başlangıçta siyasî bir nitelik taşıyan Cemel Vak’ası, iman-küfür sınırı, kader, irade hürriyeti gibi önemli itikadî konuların tartışılmasına zemin hazırlamıştır. Cemel Vak’ası’nın tarihî ehemmiyetine binaen, bu vak’aya dair rivâyetlerin bir araya getirildiği Kitâbü’l-Cemel isimli pek çok eser yazılmıştır. Klasik hadis kitaplarında da Cemel Vak’ası’nın farklı yönleri ile ilgili rivâyetlere yer verilmiştir. İbn Ebî Şeybe’nin Musannef’i gibi bazı hadis kaynaklarında Cemel Vak’ası rivâyetlerine müstakil bölüm veya bab başlıkları tahsis edilmiştir. Hadis kitaplarının çoğunluğunda ise bu rivâyetlere ayrı başlık ayrılmamış, Ma’rifetü’s-sahâbe, Menakıb, Fezâil ve Fiten gibi bölümlerde nakledilmiştir. Bu çalışmada, Cemel Vak’ası’na ilişkin rivâyetlerin hadis kaynaklarındaki konumu ile hadis âlimlerinin bu rivâyetlere yönelik yaklaşımlarının tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda, hadis sahasında meşhur on beş eser belirlenmiş; bu eserlerde Cemel Vak’ası’na dair rivâyetlere ne ölçüde yer verildiği ve bu rivâyetlerin hangi konular bağlamında aktarıldığı incelenmiştir.
The Battle of the Camel (36/656), recognized as the first internal conflict among Muslims, was fought between the fourth Rightly Guided Caliph, Ali ibn Abi Talib, and the supporters of the Camel (Ahl al-Jamal), led by Aisha, Talha ibn Ubaydullah, and Zubayr ibn al-Awwam. Although initially driven by political motivations, the Battle of Camel subsequently served as a catalyst for the emergence of profound theological debates concerning the boundaries between faith and disbelief, the doctrine of predestination, and the nature of human free will. Owing to its historical and doctrinal significance, several works entitled Kitāb al-Jamal were compiled to gather the reports pertaining to this conflict. Classical hadith collections likewise preserve diverse reports about the Battle. Certain works, like Ibn Abī Shayba's Muṣannaf, allocate dedicated chapters (kutub/abwāb) to these narratives. However, in the majority of hadith collections, the narrations related to the Battle of Camel are not categorized under a specific heading; rather, they are dispersed across sections such as Maʿrifat al-Sahāba, Manāqib, Faḍāʾil and Fitan. This study seeks to examine the status and contextual placement of these narrations within the hadith literature and to analyze the methodological approaches adopted by hadith scholars in their treatment of these reports. To this end, fifteen prominent hadith works were systematically reviewed, assessing the extent to which they incorporate reports regarding the Battle of Camel and the thematic contexts within which these narrations are presented.